Арча тљбђге тарихы

Арча тљбђге кешелђр тарафыннан безнећ эрага кадђр њк њзлђштерелђ башланган. Археологларньћ раслауларына караганда, Казансу елгасы бассейны Х йљздэ татар халкыныћ борынгы бабалары болгарлар тарафыннан ныклап њзлђштерелгђн.

Арча мђчете

Болгарларныћ чик бње ныгытмасы буларак Арчага XIII йљз башларында нигез салына. Арчага X гасыр башында ук нигез салынган дигђн караш та бар.

Казан ханлыгы дђверендђ ул яћа административ—территориаль берђмлек — Арча даругасыныћ њзђге.
Аннан соћгы дђвердђ Арча крестьяннарныћ, ќир џђм азатлык љчен, социаль, милли џђм дини изњгђ каршы куп санлы баш књтђрњлђрнећ шаџиты була.

1930 елдан ул Татарстанныћ Арча районы њзђге.

1996 елда тарих фђннђре кандидаты А. А. Борџанов ќитђкчелегендђ Татарстан фђннђр академиясе џђм Татарстан Республикасыныћ мђдђният министрлыгыныћ Казан арты археологик экспедициясе урта гасыр Арча шђџђрлегендђ археологик казу эшлђре алып барды. Тикшерњлђр шђџђрлеккђ XIII йљздђ нигез салынуын раслады џђм шулай ук шђџђрлекнећ Казан ханлыгы дђверендђге чиклђре ачыкланды.

Казу эшлђре вакытында табылган материаллардан керамика, тимер џђм пыяладан ясалган эшлђнмђлђр џђм XV йљзгэ караган кемеш тђћкђлђр аеруча игътибарга лаек.

Арча районы - музейлар ягы

Яћа Кырлай авылында бљек татар шагыйре Габдулла Тукайныћ мемориаль комплексы, Габдулла Тукайныћ туган авылы Кушлавычтагы Тукаевлар гаилђсенећ музей-усадьбасы районда зур ихтирам казанды.

Арча эшчелђр поселогында республикада бердђнбер ђдђбият џђм сђнгать музее, дљньяда бердђнбер "Ђлифба" музее эшли.

Књлтђс авылында бљек татар мђгърифђтчебез Шђмсетдин Књлтђси, Гљберчђк авылында - халык язучысы Мљхђммђт Мђџдиев, Янасала авылында - халык язучысы Гомђр Бђширов, Казанбаш авылында - халык язучысы Гариф Ахуновныћ музейлары эшлилђр.

Халык уку йортлары џђм мђктђплђр каршындагы туган якны љйрђнњ музейларына бик яратып йери. Кышкардагы атаклы мђдрђсђ яћадан торгызыла. Шунда ук мђдрђсђ музее оештырылачак. Арчалылар њзлђренећ тарихын онытмыйлар. Халкыбызныћ њткђненђ Тукайга булган мђхђббђте џђм хљрмђте, галимлеккђ омтылу гасырлардан - гасырларга дђвам итђчђк.

Г.Тукай музее

Кушлавыч авылынды Г.Тукай бюсты

Ђкияттђге Шњрђлелђр.
Авторы - ТР халык рђссамы
Б.Урманче.